Одговорност на новинарот:
Новинарот, пред сè, е одговорен за неговите читатели, слушатели и гледачи. После кон уредникот и медиумот.
Новинарска внимателност:
- новинарот не смее туку – така да верува во изворот на информации,
- новинарот мора да работи на сузбивање на медиските лаги и пласирање на сензационалистички и заведувачки наслови.
Не сите вести на интернет се точни, но понекогаш е тешко да се направи разлика меѓу факти и измислени приказни. Понекогаш лажни вести се објавуваат намерно, со цел да се влијае врз јавното мислење, со цел да се зголеми посетеноста на порталот, или за маркетинг причини, а некогаш станува збор за некритичко пренесување на непотврдена приказна, која што во себе има вистинити елементи. Експертите ја истакнуваат важноста на медиумската писменост или критичкото размислување за да ги препознаат и отфрлат лажните вести.
Прашања за брза проверка на веродостојноста на вестите на интернет:
1. Кој го објавил? Кој е автор?
Треба да биде лесно да се открие која личност или организација стои зад една статија. Можете ли да им верувате? Дали веќе сте слушнале за нив? Што уште објавуваат? Проверете ја страницата “За нас” и ако нема, прашајте се зошто. Можете ли да ги најдете авторите на други портали? Можете да проверете дали другите медиуми објавиле истата приказна – ако не, тоа не значи дека тоа не е точно, но тоа може да биде знак дека треба и понатаму да се истражи. По правило (иако постојат исклучоци), што повеќе портали ја објавиле приказната, толку е поголема веројатноста тоа е вистина.
2. Кога е објавено?
Понекогаш социјалните мрежи споделуваат стари вести, или случајно или да создадат впечаток дека тоа е неодамнешна појава. Секогаш е добро да се провери датумот на објавувањето на статијата. Ако нема датум, можете да проверите дали приказната е неодамна објавена на други портали.
3. Зошто е објавено?
Размислете зошто е напишана статијата и кои автори можеби би сакале нешто да мислите или да направите. Постојат многу причини да се објават лажни вести. Понекогаш целта е да се променат некои верувања на читателите или да предизвикаат екстремна реакција. Понекогаш станува збор, бидејќи тоа носи голем број на кликнувања на линкот – овие членови се нарекуваат klikolovke, или на англиски clickbait. Понекогаш се случува ненамерно, зашто лицето кое ја објавило статијата, блогер или новинар не може да ги провери информациите темелно како што треба.
4. Што е речено?
Лесно е да се создаде приказна која ќе работи реално, иако не е точно. Проверете ја приказната – дали е објавена на друго место, дали сите факти наведени се точни? Дали фотографиите објавени со статијата навистина се поврзана со таа приказна? Дали фотографиите се обработуваат или се пресекуваат со цел да се промени она што се гледа на нив?
Како да разликуваме вистина од лага? Тешко, ако не се потрудиме!!! Лажни вести во медиумите, првенствено на интернет порталите и социјалните мрежи, станаа тема на постизборна кампања во САД. Укажано е предупредување за онлајн култура која не може да разликува вистина и лага. Во овој контекст важно е да знаете како да разликувате веродостојни и лажни вести. Истражувањата покажуваат дека младите некритички ги прифаќаат информациите што ги добиваат на социјалните мрежи или преку Google, а притоа занемарувајќи дека се работи за лажни веб-сајтови или профили на социјални мрежи, спонзорирани содржини, обработени фотографии без наведени извори.
Изразот „Новинарска пајка (патка)“:
Непроверени, најчесто неточни вести или информации што се започнати со тенденција да предизвикаат сензација околу лице или настан што инаку би поминало незабележано во јавноста. Обично се поврзува со помалку забележливи феномени со цел да го совлада нивното значење или да им даде изобличено значење. Најчесто тоа не се однесува на вистински настан или се користи само нејзиниот најпривлечен дел, а остатокот е измислен и дополнет. Тоа е професионално неприфатливо.